Missiologie is de missie- of zendingswetenschap. Ze ontstond in het laatste kwartaal van de negentiende eeuw als theologische discipline toen missie en zending in Afrika, Azië en Latijns Amerika in contact kwamen met lokale culturen en godsdiensten die een nieuwe uitdaging vormden voor het Westerse christendom. Zoals er verschillende opvattingen zijn over de inhoud van missie, zo is er ook discussie over de wetenschap van de missie.


Van alle markten

In de loop der eeuwen hebben missionarissen en zendelingen niet alleen overal ter wereld gedoopt en kerken geplant, maar ook godsdiensten en landen bestudeerd, woordenboeken geschreven en reisverslagen gemaakt. Geen handelaar, maar de missionaris Matteo Ricci was de eerste Europeaan die het grote China bereisde. En geen geograaf maar de Schotse zendeling David Livingstone was de eerste westerling die Afrika doorkruiste. En in hun voetspoor volgden vele andere geloofsverkondigers die van alle markten thuis waren, die ook voor hun missiewerk geograaf, etnoloog, lingu�st, godsdienstonderzoeker en nog veel meer waren.

God, kerk en mensen

'Missiologie is de wetenschappelijke bestudering van de grondslag, geschiedenis en praxis van de zending van het christendom binnen diverse sociale, economische, culturele, politieke en religieuze contexten', zo luidt de door de werkgemeenschap voor missiologie van de Nederlandse theologische faculteiten begin jaren '80 opgestelde definitie. Missie heeft niet alleen met God, maar heeft ook en onlosmakelijk met maatschappelijke en culturele zaken, met de kerk(en), met de mensen en met de wereld van mensen te maken. Niet alleen studie van de bijbelse zendingsopdracht (theologie van de missio Dei), van de missieopdracht van de kerk (missio Ecclesiae) maken er dus deel van uit, ook godsdienst- en sociale wetenschappen en meer en meer ook economische en politieke ontwikkelingen (missio hominum), omdat ook die heden ten dage een uitdaging vormen voor de zending van de kerk in de wereld.

'Inter gentes'

De laatste jaren vindt er met betrekking tot de missiologische aandachtsvelden een zekere verschuiving plaats. De wereld is veranderd, ook de missieactiviteiten. Overal zijn lokale kerken ontstaan die hun eigen missionaire invulling in hun eigen situatie zoeken. Onderwerpen die in het verleden een belangrijke rol speelden in de missiologie, hoe de kerk te planten in een andere samenleving en hoe het christendom te laten wortelschieten in de lokale godsdienst en cultuur bijvoorbeeld, is nu minder aan de orde. Dialoog met andere (wereld)godsdiensten wordt nu beschouwd als een van de belangrijkste missionaire opdrachten. Wat is de plaats van het christendom te midden van andere (wereldgodsdiensten, bijvoorbeeld in India, in Azië? Wat betekent Jezus, de Christus voor hindoes, boeddhisten of moslims. Hoe moeten we ons als kerken en gelovigen verhouden met andere godsdiensten, met andere gelovigen? Met een knipoog naar de 'missio ad gentes' (naar de volken) wordt die ook wel eens de 'missio inter gentes' (tussen de volken) genoemd.

Samenspraak

Ook in de relatie tussen de kerken op het noordelijk halfrond en de kerken op het zuidelijk halfrond is het een en ander veranderd. Het eenrichtingsverkeer van hier naar daar, van ons naar hen, maakt steeds meer plaats voor wederkerige interkerkelijkheid en uitwisseling. Niet alleen in doen, in assistentie en hulp naar elkaar, maar ook in denken. Zo wordt de missiologie een samenspraak van contextuele theologen en theologieën die elkaar verrijken met nieuwe inzichten en opvattingen. De plaats waar interculturele theologie wordt beoefend, theologische uitwisseling tussen christelijk en niet-christelijke denkers over wat God eigenlijk wil met ons en zijn wereld.
In Nederland kan missiologie ondermeer aan de Radbouduniversiteit in Nijmegen en aan de Vrije Universiteit in Amsterdam worden gestudeerd.