Ten geleide
De hier volgende overwegingen kunnen op veel manieren worden gebruikt. Op de eerste plaats natuurlijk in ongewijzigde vorm, als alternatieve kruisweg. Maar ook als passieverhaal in de Goede Week. Of als woorddienst tijdens de viering van Palmzondag.
Gedeelten zouden kunnen worden gebruikt als lezingen of gebeden tijdens een van de zondagsliturgieën van de Veertigdagentijd. Of als onderdeel van een meditatieve bijeenkomst.
Kortom: laat ieder vrij en creatief met deze teksten omgaan: selecterend en/of aanvullend. Zo zijn ze bedoeld en zo komen ze het beste tot hun recht.
Openingswoord
Wij willen een aantal momenten overwegen uit Jezus' kruisweg.Wij willen daarbij luisteren naar een aantal stemmen uit de Derde Wereld die vertellen over hun lijdensweg. En wij willen nadenken over de weg die wij zelf moeten gaan.
Lied
Het lied van alle zaad (GvL 546)
of: Het lied van het oprechte vasten (GvL 569)
1. HET VONNIS
Evangelie
Toen riepen de opperpriesters en de Farizeeërs de Hoge Raad bijeen. 'Wat moeten we doen?' zeiden ze. 'Die man doet veel machtige werken, en als we hem ongemoeid laten, zal het hele volk in hem gaan geloven. Dan komen de Romeinen in actie en vernietigen zij onze tempel en ons volk!' Een van hen, Kajafas, die dat jaar hogepriester was, zei: 'U begrijpt er niets van! Gebruik toch uw verstand! Het is beter voor u dat één man sterft voor het volk dan dat de hele natie verloren gaat!' (Joh. 11)
Overweging
Dat één man voor zijn volk sterft
is in de geschiedenis niet onbekend.
Het heeft altijd plaatsgevonden,
of het nu was in Getsemane
of in de vlakten van hier;
of het nu was met stokken en Judas,
of met mitrailleurs en 'verraders';
of ze hem nu laten lopen in een 'spotkleed'
of hem wegbrengen in een auto
met een rood hemd of een zwarte blinddoek
of men nu ondervraagt in het voorhof
of in kazernes, hoofdbureaus van politie.
Het evangelie zegt: ' Jezus stierf door haat'
en de versie van het gezag luidde
'omdat hij koning wilde worden'.
Tegenwoordig luidt het communiqué:
'hartaanval','viel van een trap',
'werd gedood bij het plegen van verzet'.
Wat doet het ertoe als het altijd
om hetzelfde spelletje gaat
als de geschiedenis van de volkeren
door onderdrukking gekenmerkt wordt
is het voldoende één man willekeurig schuldig te verklaren
om een miljoen eronder te houden.
Maar soms wordt de profetie omgedraaid
en het tegenovergestelde aangekondigd:
dat het volk sterft voor één of enkelen:
geboortecontrole, ondervoeding, censuur,
onmenselijke bestaansvoorwaarden
het zijn allemaal mooie woorden voor hetzelfde:
VOLKERENMOORD.
Omdat het noodzakelijk is dat het volk langzaam
en zo onopgemerkt mogelijk sterft.
Opdat slechts één klasse heerst',
zowel op aarde als in de hemel'
Juan Damian, Peru)
Gebed
V. Vergeef ons onze schuld
A. Zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven.
God van alle leven,
in Jezus bent u één geworden met
de velen die moeten sterven voor het profijt van enkelen.
Verlicht onze weg en help ons om de armen niet langer
hun levenskansen te ontnemen.
(Een kaars wordt ontstoken en een schaal met tropische vruchten wordt bij het kruis gezet als teken dat wij dearmen in de Derde Wereld niet langer hun dagelijksvoedsel willen ontnemen.)
2. HET BLOEDGELD
Evangelie
Toen ging één van de twaalf, Judas Iscariot, naar de opperpriesters. 'Wat krijg ik, als ik u Jezus in handen speel?' vroeg hij. Ze betaalden hem dertig zilverstukken uit. En van dat ogenblik af keek hij uit naar een gunstige gelegenheid om Jezus te verraden. (Mt.26)
Overweging:
De kosten van levensonderhoudzijn weer omhoog gegaan;
dat gebeurt iedere dag.
Rijst en huur, melk en vlees,
vis en kip, zout en zeep,
schoenen en overhemden,
buskosten en lesgeld,
alles is duur.
Behalve de kosten van het leven zelf,
dat wordt goedkoper iedere dag,
onder dit regime.
In huizen van bewaring
en op het asfalt van de luchthaven,
in morsige achterbuurten
en bij de poort als er gestaakt wordt,
op verafgelegen boerderijen
en verlaten autowegen,
op drukke straathoeken
en in verlaten steegjes:
daar is het leven erg goedkoop
onder dit regime.
(Amado Picardal, Filippijnen)
Gebed
V. Vergeef ons onze schuld
A. Zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven
God van alle rijkdom,
in Jezus bent u geworden tot een
van de vele armen die voor geld worden verraden.
Verlicht ons op onze weg
en leer ons dat een mensenleven
niet voor geld te koop is.
(Een kaars wordt ontstoken en een schaal met(collecte)geld wordt bij het kruis geplaatst.)
3. HET ZWIJGEN
Evangelie
Petrus zat nog steeds buiten op de binnenplaats. Er kwam een dienstmeisje naar hem toe. 'Jij behoort ook bij die Jezus uit Galilea', zei ze. Maar hij beweerde van niet, waar iedereen bij was. 'Ik weet niet wat je bedoelt', zei hij. Hij verliet de binnenplaats en ging naar de poort, maar daar zag een ander dienstmeisje hem. 'Hij hoort ook bij Jezus van Nazaret', zei ze tegen de mensen die daar stonden. Maar Petrus ontkende opnieuw: 'Ik zweer dat ik die man niet ken'. Even later kwamen de omstanders naar hem toe. 'Het is waar, jij bent ook een van zijn aanhangers', zeiden ze. 'Trouwens, het is aan je spraak te horen!'
Petrus begon te vloeken en te zweren: 'Ik ken die man niet'. Onmiddellijk kraaide er een haan. Meteen schoot het Petrus te binnen dat Jezus gezegd had: 'Nog voor de haan kraait zul je driemaal beweren dat je mij niet kent'. En hij ging naar buiten en huilde bittere tranen. (Mt.26)
Overweging
Ik zou graag de woorden van Martin Luther King aanhalen toen hij zei: 'Het is niet de verdrukking door de slechten die pijn doet, maar het zwijgen van de goeden'. De zonde van nalatigheid - het feit dat men zich niet engageert - is wel de grootste tekortkoming onder mensen. Jezus heeft ons geroepen om onze broeders en zusters te dienen. De bisschoppen leerden ons in Puebla het gelaat van de arme te onderkennen. Het woord van Luther King is hier zeer wel van toepassing: het lijden van Latijns-Amerika, en van nog vele andere landen van de wereld, komt voort uit het 'zwijgen van de rechtvaardigen', van hen die zich niet echt en ten diepste inzetten voor de arme medemens. Deze woorden hebben mij steeds tot nadenken gestemd. Iedere keuze brengt consequenties met zich mee: het is niet zómaar dat wij slachtoffer van verdrukking en vervolging zijn geworden. Als je zwijgt op het moment dat je zou moeten spreken, al is het ook maar één keer, dan heb je weer een leegte toegevoegd aan de geschiedenis. In die leegte bloeit de dictatuur.
(Adolfo Perez Esquivel, Argentinië)
Gebed
V. Vergeef ons onze schuld
A. Zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven,
God van het woord,
in Jezus bent u één geworden
met al diegenen die worden doodgezwegen.
Verlicht ons pad en help ons
onszelf te durven compromiteren voor de armen.
(Een kaars wordt ontstoken en een schaal met handtekeningen van de aanwezigen onder een petitie tot vermindering van de schuldenlast wordt bij het kruis gezet.)
4. DE SCHULDVRAAG
Evangelie
Pilatus merkte dat hij zo niet verder kwam; de onrust werd alleen maar groter. Daarom liet hij een schaal met water brengen en waste voor de ogen van het volk zijn handen. 'Ik ben onschuldig aan de dood van deze man', zei hij. 'Het is jullie zaak'. Maar het hele volk riep: 'Wij en onze kinderen nemen de schuld van zijn dood op ons!' (Mt.27)
Overweging
Ik weet het, Heer, ik weet het.
Ik weet dat er 's avonds ratten komen,
die de restjes eten en de baby's bijten.
Ik weet dat de dronkaard overgeeft
op het kind dat naast hem slaapt.
Ik weet dat ieder uur een kind
zich boven bij zijn broertjes en zusjes voegt.
En honderd andere dingen zijn er die ik weet,
terwijl ik rustig slapen ga
in blanke witte lakens.
Ik wou dat het niet waar was, Heer,
dat het verhaaltjes waren.
Ik zou willen dat ik droomde,
en dat men zei: je overdrijft.
Ik zou willen dat ik ongelijk had,
of dat hun ongeluk hun eigen schuld was.
Ik zou willen dat ik kon berusten,
maar, Heer, dat kan ik niet meer.
Het is te laat.
Te lang heb ik maar toegekeken,
te veel heb ik gehoord, te veel gerekend, Heer.
Mijn onschuld is voorgoed verjaagd!
(Michel Kayoya, Burundi, in Wereldwijd Brievier 1)
Gebed
V. Vergeef ons onze schuld
A. Zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven,
God van rechtvaardigheid,
in Jezus bent u gaan staan
naast al degenen die onschuldig worden veroordeeld.
Verlicht onze weg en leer ons de ware schuldigen te ontmaskeren.
(Een kaars wordt ontstoken en een kan met water wordt bij het kruis geplaatst als teken dat wij onze eigen handen niet in onschuld willen wassen.)
5. DE VERGEVING
Evangelie
Er werden nog twee andere mannen meegevoerd, misdadigers die samen met hem terechtgesteld moesten worden. Aangekomen bij de plek die 'Schedel' heet, sloegen ze hem aan het kruis, en ook de beide misdadigers, de een rechts, de ander links van hem. 'Vader', zei Jezus, 'vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen'. (Lc.23)
Overweging
Heer God, schenk vergiffenis aan het blanke Europa!
Al is het waar Heer, dat gedurende vier lichteeuwen
Europa op mijn land het vuil en de verschrikking
van zijn monsters heeft gespuwd,
en dat christenen Uw licht afzwoeren,
en de tederheid van Uw hart vergaten...
Heer vergeef hen
die van de Askia guerrillero's maakten
en van mijn prinsen adjudanten
van mijn knechten boys
van mijn landbouwers dagloners
van mijn volk proletariërs.
Wat wil je - je moet hen wel vergeven
die op mijn kinderen jacht maakten als op olifanten.
Ze hebben ze gedresseerd met zweepslagen
en ze hebben van hen gemaakt:
zwarte handen van hen die blanke handen hadden.
Je moet wel vergeven
dat ze tien miljoen van mijn zonen hebben weggevoerd
in de stinkende ziektebakken van hun boten
die er tweehonderd miljoen deden verdwijnen
en die me een eenzame ouderdom bezorgden
in het woud van mijn nachten.
Heer, de glazen van mijn ogen schieten vol tranen
en het serpent van de haat steekt plots het hoofd op.
et serpent waarvan ik dacht dat het dood was...
(Leopold Senghor, Senegal)
Gebed
V. Vergeef ons onze schuld
A. Zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven,
God van goedheid,
in Jezus hebt u vergeving
aangeboden namens alle verdrukten.
Verlicht onze wegen leer ons vergeving te vragen en te accepteren.
(Een kaars wordt ontstoken en bloemen worden bij hetkruis geplaatst als teken van verzoening.)
6. DE DOOD
Evangelie
Van twaalf uur tot drie uur 's middags werd het over het hele land donker. Om drie uur schreeuwde Jezus luidkeels: 'Eli, Eli, lama sabachtani?' Dat betekent: 'Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?' Een paar omstanders die het hoorden zeiden: 'Hij roept om de profeet Elia'. Meteen ging een van hen een spons halen, doopte die in landwijn, stak hem op de punt van een stok en probeerde hem ervan te laten drinken. 'Wacht', zeiden anderen,'nu kunnen we zien of Elia hem te hulp komt'. Opnieuw schreeuwde Jezus luidkeels en hij stierf.
Overweging
Uit een toespraak van ex-senator Diokno (Filipijnen):
Er is nog een herinnering in mijn hart die er om vraagt verteld te worden. Het is de herinnering aan een jong echtpaar - nog geen dertig jaar oud - die ik een paar maanden geleden zag in een grote hal die veranderd was in een grote militaire rechtszaal. Ze zaten te wachten tot ze opgeroepen zouden worden, samen met nog zo'n negentig andere jonge mensen.Voor de staat van beleg had ik de jongeman ook al ontmoet. Hij was een student aan de universiteit, een leider: briljant, uitgesproken, begaan. Die dag in de rechtszaal zat hij in een rotan stoel, bijna bewegingsloos, strak voor zich uitstarend, zijn mond half open, de mensen om hem heen en het gepraat gingen volkomen langs hem heen: hij was immers gevangen genomen onder de staat van beleg; zo herhaaldelijk en zo wreed geslagen en onderworpen aan zo'n dosis, wat de militairen waarheids-serum noemen, dat zijn verstand gebroken was.
Tot aan de dag van vandaag is hij opgesloten in een afdeling geesteszieken van een militair hospitaal. Achter hem stond zijn vrouw, rechtop en trots, een hand lichtjes op de kruin van zijn hoofd, de ander net zijn schouder rakend, liefkozend en toch uitdagend en klaar om wie ook, die haar man nog verder zou willen verwonden, aan te vliegen.
Toen ik het paar zag, zag ik in hen het gezicht van iedere Filipino; en ik wist dat het militair geweld onze lichamen kon breken; het kon ons verstand breken maar het zou nooit onze geest kunnen overwinnen. Het vermag onze stem tot zwijgen te brengen en onze ogen te blinddoeken;maar het kan niet onze hoop doden en onze visie vernietigen.We zullen door vechten. Het geeft niet hoe lang en hoe veel het zal kosten, totdat we een gemeenschap zijn, rechtvaardig, van vrije mannen en vrouwen, samen beslissend, samen werkend en zich samen inspannend, maar ook samen zingend en dansend, lachend en liefhebbend.
Gebed
V. Vergeef ons onze schuld
A. Zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven,
God van de armen,
in Jezus bent u één geworden met
al diegenen die worden gedood omwille van hun idealen.
Verlicht ons en leer ons
dat het zaad moet sterven om televen.
(Een kaars wordt ontstoken en een schaal mettarwekorrels en rijstkorrels wordt bij het kruis gezet.)
7. DE VERRIJZENIS
Evangelie
Op zondagochtend - het was nog heel vroeg - gingen ze naar het graf, met de kruiden die ze hadden klaargemaakt bij zich. Ze vonden de steen weggerold van het graf en gingen naar binnen, maar vonden het lichaam van de Heer Jezus niet. Ze wisten niet wat ze ervan denken moesten, toen er plotseling twee mannen voor hen stonden in blinkend witte kleren. Hevig geschrokken sloegen ze hun ogen neer. 'Waarom zoekt u iemand die leeft, bij de doden?' vroegen de twee mannen. 'Hier ishij niet; hij is opgestaan'.
Overweging
Een Nederlandse vrouw vertelt over een ontmoeting op het eiland Negros: Dan begint ieder in het donker zijn geschiedenis te vertellen. Over gevangenschap in een soort horigheid aan de grootgrondbezitter, over honger en dood. Mijn gastheer is het eerst aan de beurt. Net terug van een lange dag werken op het suikerrietveld vertelt hij hoe zijn leven eruit ziet, dat van zijn vader, dat van zijn grootvader. Ze hebben gehoopt dat hun kinderen geen suikerriet-werkers zouden worden, zoals hij dat nu hoopt voor zijn kinderen. Acht kinderen heeft hij gehad, vier zijn er dood. Nu scholen weer duurder worden, is alle hoop verkeken dat ze ooit iets anders zullen worden. Als alle generaties vóór hen moeten ze naar de suikerrietvelden, nooit verandert er iets.
En hij huilt en het blijft heel lang stil. Zijn vrouw is aan de beurt: 'Tien jaar geleden werkte ik ook op de velden. Het enige dat ik zei was: ja meneer, ja meneer. Toen ben ik naar de basisgroep gegaan. Ik heb er gehoord wat er met ons aan de hand is, we hebben er veel over gepraat. Nu ben ik de coördinator van ons dorpje voor de basisgroep, ik doe dingen, ik organiseer. Ik heb geleerd dat ik iets waard ben. Het is niet waar dat er nooit iets verandert. Ik ben veranderd en dus zal het leven hier veranderen'.
Ook nu is het doodstil. 'Geen wonder dat het regime bang is voor zulke mensen', denk ik bij mezelf. Er gaat van haar een kracht en zekerheid uit. Ze heeft de cultuur van het zwijgen voor zichzelf en voor haar groep voorgoed verbroken.
(Ans Leeuwis, Nederland)
Gebed
V. Vergeef ons onze schuld
A. Zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven
God van belofte,
in Jezus bent u opgestaan als eerste van de mensen.
Verlicht ons pad en vertel ons opnieuw
van het brood dat moet worden gebroken
en de wijn diemoet worden gedeeld.
(Een kaars wordt ontstoken en een schaal met brood eneen beker wijn worden bij het kruis geplaatst.)
Slotlied
Voor kleine mensen, GvL 72,2, Randstadbundel no.476
Het idee en enkele teksten voor deze kruisweg werden aangereikt door Simbayan, de Oecumenische Solidariteitsgroep voor de Filippijnen.