- Thema Liturgie: In gesprek bij de bron' (Joh. 4)
- Bezinningsbijeenkomst over de positie van vrouwen in Afrika, Azië en Latijns Amerika.Met meditaties over vrouwen in Afrika (Kenia), Latijns Amerika (Colombia) en Azië (India), gebeden en gedichten uit die continenten en liederen.
- A-jaar
Liturgische entourage
Centraal in de liturgische ruimte staan drie statieven met elk een poster-foto van een of meerdere Vastenaktie-projecten. Ook mogelijk zijn drie witte postervellen waarop in contouren de lijn getekend is van een van de drie zuidelijke continenten; in detail is daarin een kleinere foto uitgespaard van een vrouw met pijl verwijzend naar de stip waar het project zich bevindt. Daarvóór staat in het midden een tafeltje met daarop gedrapeerd een kleed uit Azië, Afrika of Latijns Amerika en daarop bij voorkeur een grote ronde aardewerk-schaal. Verdere benodigdheden: drie kruiken, half-vol met water.
Het volgende concept voor een bezinningsbijeenkomst is gebaseerd op het evangelieverhaal van het derde weekend in de Veertigdagentijd (Joh.4: de Samaritaanse vrouw bij de bron). De bezinningsdienst kan tijdens het betreffende weekend als één geheel gevierd worden, eventueel afgesloten door een dienst aan de tafel; het liturgisch schema biedt ook mogelijkheden voor varianten op drie verschillende bezinningsmomenten of door gebruik te maken van losse elementen uit het geheel. Gebruik verschillende stemmen.
Openingswoord
Water: een van de vier oerkrachten van de aarde, die leven en vrucht baarheid brengen, maar ook dood en vernietiging. We raken steeds meer door drongen van de noodzaak om te strijden voor veilig en gezond water. Rivieren raken vervuild door ons giftig afval. Per dag overlijden in onze wereld 70.000 mensen als gevolg van besmet drinkwater. Immers, 80% van alle ziekten in de ontwikkelingslanden heeft te maken met vervuild water. Juist de armsten in onze wereld - en daarbij gaat het toch om meer dan 2 miljard mensen - hebben geen toegang tot veilig drinkwater en een gezonde leefomgeving.
Met name aan vrouwen is in het verre Zuiden de zorg voor het water toever trouwd. Water om te drinken en om voedsel te bereiden, water om jezelf te wassen en je omgeving schoon te maken, water om groenten te kweken en water als weg om producten over te vervoeren. Dagelijks zijn vrouwen in het Zuiden bezig met de zorg voor water. Zij zullen zich gemakkelijk herkennen in die vrouw uit de stad Sichar in Samaria die water kwam putten. Maar misschien nog wel meer, omdat ze zich, net als die Samaritaanse vrouw, om diverse redenen gediscrimineerd weten. Als vrouw die niet meetelt, verdrukt wordt; als vrouw die niet beantwoordt aan de normen en regels van de wet; en zeker als vrouw uit dat halfheidense, ver vloekte Samaria.
Maar hoe groot de afstand ook is, Jezus gaat over grenzen heen: er is een ontmoeting, er ontstaat een gesprek, een dialoog. En dan blijkt, hoe diep de put ook is, dat er een bron is van levend water. Voor allebei. Voor Noord en Zuid. Als je elkaars roep wilt verstaan: 'Geef mij te drinken.'
Lied
Naar keuze: Een mens te zijn op aarde GvL 432
Wie wijst de weg naar het vaderland (Randstadbundel nr. 271)
Evangelie
(Joh. 4, 1-30)
Enige stilte of meditatieve (water)muziek.
Overweging 1
Luisterend naar vrouwen in Kenia
Water halen: vrouwen in de droge streek langs het Victoriameer in het zuidwesten van Kenia hebben er weet van. Negen maanden per jaar valt er geen druppel water. De streek is dor en kaal en wordt bedreigd door erosie. De traditionele visserij in het meer is kapot gemaakt door de introductie van de Nijlbaars: deze vis kan wel 100 kilo zwaar worden, is een goed product voor de industrie, maar een ramp voor de arme kleine vissers, die hun vissoorten ernstig bedreigd weten. Ze zochten aanvullend levensonderhoud: hout kappen, houtskool verkopen. Weer een aantasting van het milieu. En de ergste slachtoffers zijn de vrouwen, die verantwoordelijk zijn voor de zorg voor voedsel.
(een kruik met water wordt leeggegoten in de ronde bak).
We dragen water aan namens het Afrikaanse continent. Water als symbool van vrouwen die strijden voor toekomstkansen, een gezond leefmilieu. Water als een stem uit de woestijn van mensen die bedreigd worden in hun bestaan. Samen met de organisatie Labalu gaat men nieuwe wegen: de teelt van biologische voedselgewassen, voorzieningen voor gezond drinkwater, kredietfondsen voor vrouwen. Vrouwen die in morgen geloven.
Gebed
God, wij bieden u dit water aan:
een bron van leven,
symbool van Afrika dat dorst naar toekomst,
bevrijding en ontplooiing.
Zoveel water, zoveel geschiedenis
is er in onze handen besmet en vergiftigd.
Open dan vandaag onze oren
voor de noodkreet van Afrikaanse vrouwen:
'Geef ons te drinken'.
Geef ons de moed in gesprek te gaan met deze vrouwen bij de bron,
van hen te willen ontvangen.
En breng ons zo thuis bij U, uw Zoon, het Levende Water,
de Geest van solidariteit over alle grenzen heen. Amen.
Lied
Als God ons thuis brengt (GvL 126 I)
Overweging 2
Luisterend naar vrouwen in Colombia:
Water halen: al eeuwenlang doen de zwarte vrouwen in het tropische kustgebied van Colombia dat op hun hoofd, puttend uit rivieren of waterpoelen. Al eeuwenlang leeft hier de zwarte bevolkingsgroep - nakomelingen van de vroegere slavenkolonies - in uiterst primitieve omstandigheden: geen riolering of sanitaire voorzieningen. Ze zijn vandaag met 7 miljoen, een wonder dat ze de eeuwen overleefd hebben. Niet alleen omdat het leven voor hen erg hard is, maar vooral omdat ze al die jaren het slachtoffer zijn geweest van discriminatie en racisme. Maar sinds enkele decennia zijn jonge, zwarte Colombianen in verzet gekomen. Onder de naam Cimarrones vechten zij voor gelijkwaardigheid en basisvoorzieningen als riolering en gezond drinkwater. Met name de zwarte vrouwen richten hun hoofd op, want als geen ander zijn zij de dragers van het culturele erfgoed.
(een kruik met water wordt leeggegoten in de ronde bak).
We dragen water aan namens het continent Latijns Amerika. Water als symbool van racisme en onderdrukking als erfenis uit koloniale tijden. Maar water ook als teken van nieuw leven. Water dat spreekt van de strijd van zoveel vrouwen om zich te ontworstelen aan een onderdrukt bestaan in de marge. Vrouwen die in morgen geloven.
Gebed
God, wij bieden U dit water aan:
een bron van leven,
symbool van het continent Latijns Amerika,
dat onderdak wil zijn voor zoveel oude culturen en moderne democratieën.
Water dat vaak nog de smaak heeft
van economische of politieke onderdrukking.
Namens de armen uit dit zuidelijke continent,
en dat zijn vooral de vrouwen,
namens hen bidden wij:
'Geef ons te drinken':
leid ons op paden van gerechtigheid en vrede.
Leer ons in gesprek te gaan met de vrouw bij de bron,
de vrouwen van Latijns Amerika.
Misschien dat we U dan gaan herkennen als het Levende Water.
En breng ons zo thuis, samen, komend uit de woestijn,
in een nieuwe wereld van vruchtbaarheid en leven voor allen.
Amen.
Lied
Door drooggewaaide zeeën
(Randstadbundel nr. 419).
Overweging 3
Luisterend naar vrouwen in India:
Water halen: de vrouwen in de 17.000 bergdorpjes op de hellingen van de Himalaya in het noorden van India zien het als een grote opgave. Zij staan voor de immense taak om hun grote gezinnen te voeden, terwijl er een tekort aan brandhout en water is. De kleine lapjes grond leveren wat fruit, rijst en maïs op, te weinig om van te leven. Bovendien spoelt er veel grond weg tengevolge van de geweldige houtkap op de hoge Himalaya. De mannen zoeken werk in de grote steden in de vlakten. Daar komt nog bij dat in de winter de dorpjes vaak geïsoleerd zijn door de sneeuwval.
Maar een nog grotere isolatie voor de vrouwen vormen de Hindoe-wetten, of althans een breed geldende uitleg daarvan, die vrouwen aanmerkt als minderwaardig. Aan huis gekluisterd zijn zij veroordeeld tot stilzwijgende, slaafse onderdanigheid aan vader, man en zoon. Ouders moeten meisjes die gaan trouwen een grote bruidsschat meegeven. Meisjes zijn daarom vaak ongewenst. Niet alleen maakt de economische positie vrouwen kansarm, ook de sociale problematiek is groot.
(een kruik met water wordt leeggegoten in de ronde bak).
We dragen water aan namens het continent Azië, water als symbool van oude culturen en religies waarin de vele miljoenen van Azië een zinvol bestaan vinden. Maar water dat ook spreekt van protest tegen ongelijkwaardigheid, tegen verdrukking en miskenning. Water als teken van vrouwen die met elkaar en met de organisatie Sutra werken aan bewustwording en vakopleidingen. Vrouwen die in morgen geloven.
Gebed
God, wij bieden U dit water aan:
een bron van leven,
zoals het ontspringt op de harde rotsen van de Himalaya.
Maar in onze handen is het vaak besmet
door ons minderwaardig en consumptief denken over vrouwen,
die in veel culturen geen erkenning vinden
als gelijkwaardige partners in de samenleving.
Laat ons de noodkreet van de Aziatische vrouwen verstaan:
'Geef ons te drinken'.
En wil ons dan zuiveren van vooroordelen.
Wij hebben vuile handen, God.
Leer ons in gesprek gaan met de vrouw bij de bron,
de vrouw van Azië.
Misschien dat we dan U gaan herkennen als het Levende Water.
En breng ons zo thuis, samen, bij elkaar en bij U,
die water doet ontspringen uit de rotsen. Amen.
Lied
Het lied van het levende water
(Randstadbundel, nr. 423)
Afsluitende overweging
De grens overgaan, als Jezus, naar de stad Sichar in dat minderwaardige Sama ria. Een vrouw ontmoeten waarover je de nodige bedenkingen kunt hebben. In gesprek raken met een vreemde, iemand uit de marge, besmet, met vuile han den. Komen tot een ontmoeting, een uitgesproken verlangen: 'Geef mij van dat levende water'. Zou dat ook mogen gebeuren in ons contact met de miljoenen mensen in het verre Zuiden? Met name de vrouwen in Afrika, Azië en Latijns Amerika, die nog zeer vaak moeten vechten voor een menswaardig bestaan. Ze vragen ons niet alleen: 'Geef ons te drinken'. Ze vragen ons vooral om even te gaan zitten bij die bron, even te luisteren naar hun verhaal. Misschien dat er een gesprek ontstaat. Misschien zelfs een dialoog of een gezamenlijk lied. Want Vastenaktie is niet alleen geven, maar ook durven ontvangen. Hoe gering ook, al is het maar een beker water uit handen van een vrouw bij de bron.
Uit Afrikaanse bron
Afrika, o Afrika. Ik?
Ik ben maar een vrouw.
Een onzichtbare vrouw.
Ik doe het werk van de vrouw en van de man.
Nee, ik durf niet op te houden met mijn werk:
wie zou de kinderen te eten geven?
Nee, een tractor kan ik niet besturen.
Trouwens, wie zou die uitlenen aan een vrouw,
zonder land, zonder geboorterecht?
Ik heb geen tijd om naar school te gaan:
ik moet wieden op het land,
ik moet hout en water halen.
En nooit zal ik prijsgeven waarvoor ik geboren ben:
te zorgen dat mijn kinderen kunnen eten.
Afrika, o Afrika. Ik?
Ik ben maar een vrouw.
O, als ik kon, dan zou ik dit continent regeren.
Als ik maar de helft van de macht had,
die nu aan mijn man is gegeven.
Als hij maar de helft van het werk deed,
dat nu mijn deel is.
Dan, alleen dan konden we Afrika redden van de dood.
Samen kunnen we Afrika redden van de dood.
(Debbie Taylor, dichteres uit Afrika)
Uit Latijns Amerikaanse bron
De tranen van de arme
zijn helder water
dat alle schmink wegwast
en ons ware gezicht laat zien.
De ogen van de arme
zijn twee spiegels:
laten we niet bang zijn
onszelf daarin te zien.
De nabijheid van de arme
openbaart ons Jezus,
Raadsman bij uitstek,
God met ons,
Vredevorst.
(Julia Esquivel, dichteres uit Guatemala)
Uit Aziatische bron
Ik wil als het water zijn,
dat in de rivieren klatert
en door het oerwoud stroomt,
dat velden vruchtbaar maakt
en overal leven brengt.
Ik wil als het water zijn
dat al wat vuil is wast,
dat ieder mens, wie dan ook,
die heling en bevrijding zoekt
weer hoop op toekomst geeft.
Ik wil als het water zijn,
dat alle boten draagt,
vol mensen en hun lasten,
om voor hen allemaal
de vaart te verlichten.
Ik wil als het water zijn,
de bron van alle leven,
dat alle mensen samenbrengt
om samen, overal vandaan
lief en leed te delen.
(Anonieme dichteres uit Thailand)
Gebed en besprenkeling
Zegen ons dan, God, Bron van Levend Water,
met de kracht van uw Zoon, de Verrezene.
Zegen ons en doordrenk ons met de realiteit van deze wereld,
een vervuilde bron, maar gezuiverd,
geheiligd door de aanraking met U.
Dat ook wij vol mogen stromen
met uw Geest van gerechtigheid voor onze wereld.
(rondgang door kerk met besprenkeling met water uit de bak)
Lied
Dat wij volstromen (GvL 416).