Vandaag is het de Zondag voor de Oosterse Kerken. Op deze dag staan onze Oosterse mede-christenen centraal. Ook in onze viering willen wij aandacht aan hen schenken. Oosterse christenen hebben dezelfde Blijde Boodschap ontvangen als wij, maar zij beleven die in andere vormen. De meeste Oosterse christenen horen tot zelfstandige kerken: dat zijn de orthodoxe kerken. Er is een kleine groep die tot de kerk van Rome hoort, maar zij hebben als Oosterse katholieken eigen tradities. De Katholieke Vereniging voor Oecumene verzorgt de contacten met hen. Dit doet zij namens de rooms-katholieke kerk van Nederland. De KVO helpt Oosterse kerken bij hun opbouw van de Kerk: bij pastorale projecten, bij de katechese, en bij het oecumenische werk.
Paaskaars
Bij de Oosterse christenen is het geloof in God als drie-ene God zeer levend. God is licht, 'ontoegankelijk licht', maar geen ongenaakbaar onpersoonlijk licht. Het gaat hier om licht van liefde, want God is liefde; liefde 'van eeuwigheid' tussen de Vader, de Zoon en de Geest, de 'goddelijke personen': persoonlijke liefde! Voor ons.
Is de viering op zondagochtend, dan zou men de paaskaars kunnen aansteken met de volgende woorden:
Voorganger: Licht! Schepper van licht, eerste licht.
Gij woont in licht.
Wie kan daar komen?
Onze Vader die in de hemel zijt.
Gezegend wordt Gij door de wezens van licht
die de engelen zijn.
Allen: Het licht van de morgen is opgegaan.
Laat ook in ons leven opgaan
uw goddelijke licht.
Voorganger: Licht! Ontsproten aan het Licht,
Zon van de gerechtigheid, Christus.
Zoon van God,
Gij zijt - onzegbaar geheim - uit de Vader geboren.
En van voor de tijd dat de zon bestond
wordt uw naam geprezen samen met de Vader.
Allen: Het licht van de morgen is opgegaan.
Laat ook in ons leven opgaan
uw goddelijke licht.
Voorganger: Licht! Voortkomend uit de Vader,
de bron van het goede,
Gij, heilige Geest van God.
De kinderen van uw Kerk prijzen U,
met de engelen tezamen
Allen: Het licht van de morgen is opgegaan.
Laat ook in ons leven opgaan
uw goddelijke licht.
Voorganger: Licht! Drievuldig en één.
Heilige, onverdeeld drie-ene God,
samen met de hemelse wezens, de engelen,
zingen wij, mensen, uit de aarde geboren,
U te allen tijde lof:
Allen: Het licht van de morgen is opgegaan.
Laat ook in ons leven opgaan
uw goddelijke licht.
naar de Armeense traditie
Lied
Een mooi en toepasselijk lied is het bekende
'Licht dat ons aanstoot in de morgen' (Gezangen voor Liturgie, nr 489).
Ook kan hier - of elders in de viering gezongen worden:
'Christus is opgestaan' (Gezangen voor Liturgie nr. 414, of Randstadbundel nr. 309).
Gebed
U kunt dit dialooggebed uitspreken net voor de lezingen uit de Schrift.
Voorganger:Laten wij de psalm zingen van Gods heerlijkheid
en moge Hij ons zegenen.
Allen: Prijzen en loven wij de Heer
Voorganger: In zijn plan om ons te redden,
zond de Vader zijn Zoon naar ons uit,
de Zoon die bij Hem was vanaf het begin.
Allen: Prijzen en loven wij de Heer
Voorganger:God verbond zich met het lijden van ons, mensen.
De vloek die de dood is, maakte Hij
tot een belofte van eeuwig leven.
Allen: Prijzen en loven wij de Heer
Voorganger: Gij hebt aanvaard
de offergaven van de rechtvaardigen.
Neem toch ook aan, wat wij U aanbieden, Heer.
Allen: God, troost ons en luister naar ons bidden.
Naar de Syrische Maronietische ritus
Bij de schriftlezingen
Misschien is het mogelijk om eens een orthodoxe christen uit te nodigen om iets te komen vertellen over zijn of haar kerk. Zeker als er in de buurt een orthodoxe kerk staat, is het een goed idee op deze manier contact te leggen met deze mede-christenen in onze omgeving. Met name in de Randstad en in Twente, maar ook elders in ons land, zijn er orthodoxe parochies. Het is belangrijk dat orthodoxe christenen zelf de gelegenheid krijgen over hun christelijke geloof te vertellen. Zij in de eerste plaats kunnen ons informatie over zichzelf geven. En wellicht gaan ze graag op uw uitnodiging in om dit ook in een weekend-viering in uw parochie of geloofsgemeenschap te doen.
Wat betreft een mogelijke uitnodiging tot deelname aan de communie nog het volgende. Respect voor het standpunt van uw orthodoxe gast is natuurlijk een vereiste. Volgens de regel nemen orthodoxen van de Byzantijnse traditie (Russen, Grieken etc., ook de orthodoxe Nederlanders onder hen) bij katholieken niet aan de communie deel. Bij de andere kerken ligt het wat diverser.
DeKoptisch-orthodoxe kerk heeft geen officiële 'inter-communie' met de rooms-katholieke kerk; de Armeniërs en de Assyriërs ook niet, maar niet zelden echter ontvangen ze wel de communie bij katholieken. Tussen de Syrisch-orthodoxe kerk en de rooms-katholieke kerk is er een officiële overeenkomst dat men bij elkaar de communie kan ontvangen. Praat u hier van te voren over met uw gast, om misverstanden en pijnlijke situaties te Voorkomen.
Orthodoxe christenen bereiden zich traditioneel op de communie voor door nuchter te zijn en soms door te biechten. Ook dat kan een reden zijn om niet deel te nemen.
Eerste lezing:
Handelingen 14,21-27
In de vroegste christelijke kerk was communicatie belangrijk: communicatie tussen de mensen onderling, het voortdurende contact tussen de christelijke gelovigen met elkaar. Natuurlijk was allereerst de communicatie belangrijk tussen de gelovigen van een geloofsgemeenschap ter plekke: dat die elkaar goed verstonden en in eenheid met elkaar leefden. Maar ook het contact met christelijke geloofsgemeenschappen op een andere plek was belangrijk. ja, van levensbelang. Want onenigheid onder de christenen zou betekenen dat er onenigheid over de christelijke boodschap zou komen. Het contact met andere plaatselijke geloofsgemeenschappen werd in stand gehouden over relatief grote afstanden. Het was belangrijk dat groepen van nieuw bekeerde christenen met de anderen in verbinding stonden.
Communicatie betekende ook: communicatie van de Geest van God, de Geest van Christus, met de gelovigen. Daarom waren Paulus en Barnabas er ook op uitgezonden, nadat de heilige Geest tot de gelovigen van de grote stad Antiochië gesproken had, aldus de Schrift (Hand. 13, 1-2). Daarom werden Paulus en Barnabas aan het begin van de reis de handen opgelegd, na vasten en bidden.Op het einde van hun reis lezen wij dat ook zij weer, door de handen op te leggen, oudsten aanstelden in 'gemeenten' die ze op de heenreis hadden gesticht. En ze vertelden bij thuiskomst over de vele leerlingen die ze voor Jezus hadden gewonnen. Paulus en Barnabas hielden zo de geloofsgemeenschap van Antiochië die hen had uitgezonden, op de hoogte. Zo ook waren ze en bleven zij een gemeenschap, één kerk.
Toch zijn er in de eenheid scheuren gekomen, kleine en grote. Pal na het verhaal van deze lezing wordt in Handelingen verteld over het eerste grote conflict in de kerk. Eerst speelde het in de plaatselijke geloofsgemeenschap van Antiochië, maar al gauw moest er overleg gepleegd worden met de moederkerk van Jeruzalem.
Toen kwamen ze eruit. Later ging dat onder christenen minder gemakkelijk. Er ontstonden verschillende kerken die van elkaar gescheiden leven. Geen communicatie meer. Zo is ook de situatie met de Oosterse kerken. In het verleden waren er problemen in de kerk (met name rond de 'magische' jaren: 431, concilie van Efeze; 451, concilie van Chalcedon; 1054, schisma Rome-Constantinopel) die tot scheuringen hebben geleid. Scheuringen die ook deWesterse kerk raakten. Daarom behoren katholieken en orthodoxen - wat vroeger een naam was voor de éne Kerk - niet meer tot één enige Kerk.
Of toch...?We moeten - als Baranabas en Paulus misschien weer aan elkaar vertellen over onze lange reis door de geschiedenis: ónze ervaringen aan elkaar uitwisselen. En ruzies die ontstonden uitvechten én bijleggen, er althans een begin mee maken, eraan werken. Dat is oecumene. Er is al veel gebeurd in deze eeuw. Maar we moeten blijven denken aan en praten met de Oosterse mede-christenen.
(Tussenzang: ps. 145)
Tweede lezing:
Openbaring 21, 1-5a
Johannes ziet in een visioen 'de heilige stad, het Jeruzalem van God uit de hemel neerdalen, schoon als een bruid'. Vaak heeft men de christelijke kerk met een bruid vergeleken. Dat klinkt voor moderne oren hoogdravend. Zowel in het Oude als Nieuwe Testament echter vergelijkt men de verhouding God-mens met een huwelijksrelatie. Het gaat om de liefde van God voor die éne mensheid. De kerk is zelf niet die éne mensheid, maar is er wel een teken van, een symbool. Maar hoe moeten de mensen van de wereld het met elkaar eens worden, als de kerken onderling niet één zijn, niet - met alle verschillen die er mogen zijn - één kerk? Oecumene is: streven naar respect voor en eenheid met andere kerken. Ook met de Oosterse kerken.
Evangelielezing:
Johannes 13,31-33a;34-35
'Hieruit zullen allen kunnen opmaken dat gij mijn leerlingen zijt: als gij de liefde onder elkaar bewaart' zegt Jezus tot ons in het Johannes-evangelie. Bijvoorbeeld in de oecumene tussen de kerken. Houden van elkaar veronderstelt elkaar leren kennen. Willen wij, als Westerse christenen, de Oosterse kerken leren kennen?
Voorbede
Laat ons bidden: voor onze Oosterse mede-christenen,
die vaak moeten leven in moeilijke omstandigheden,
in armoede en onder politieke strijd.
Geef dat zij de geestelijke én materiële kracht ontvangen
om de kerk van Christus op te bouwen.
Laat ons de Heer bidden...
Laat ons bidden: voor de orthodoxe kerken over de hele wereld.
Dat zij overal, samen met andere christenen
het evangelie van Christus' Verrijzenis mogen verkondigen.
Laat ons de Heer bidden...
Laat ons bidden: in het bijzonder voor de Oosterse kerken van het Midden-Oosten,
ja voor alle christenen daar.
Dat zij de moed en het geloof mogen bewaren,
om getuigen te zijn van de blijde boodschap van Christus.
Laat ons de Heer bidden...
Laat ons bidden: om respect en eenheid in geloof
tussen de christenen van Oost en West,
tussen orthodoxen en katholieken.
Dat ze elkaar steeds meer gaan kennen en waarderen.
Laat ons de Heer bidden...