'Weldoener' of 'Hij die het goede doet' is de Nederlandse betekenis van Bonifatius (672 - 754), de Angelsaksische missionaris die in geen enkel boek over de vaderlandse geschiedenis ontbreekt. Hij werd immers - officiële lezing - door de toen nog heidense Friezen vermoord en dat is mooi uitgebeeld op van die oude gekleurde schoolplaten die bij geschiedenislessen werden gebruikt, toen de basisschool nog lagere school heette.
Bonifatius draagt zijn strijdnaam overigens niet omdat hij al zo'n uitzonderlijk goed mens zou zijn geweest. Het was paus Gregorius II (715-731) die Winfried of Wynfreth, zoals hij eigenlijk heette, diens Latijnse naam gaf. En waarom Bonifatius? Gewoon, omdat de paus hem op 15 mei van het jaar 719 de zending onder de heidense Germanen opdroeg en de kerk op 14 mei ene Bonifatius herdacht die in het jaar 300 de martelaarsdood zou zijn gestorven.
Hoewel hij behoort tot de grote namen uit de Nederlandse geschiedenis, is hij vooral werkzaam geweest in de Duitse deelstaten Thüringen en Hessen, die toen aan de oostelijke rand van het Frankische Rijk lagen. Daar vooral heeft hij het geloof verkondigd en de kerk gesticht. Dat hij daarbij niet altijd fijngevoelig te werk ging, blijkt wel uit de anekdote dat hij de Donarseik bij Fritzlar liet omhakken, die plaatselijke Germaanse stammen vereerden om aan te tonen, dat de Germaanse goden niet veel voorstelden.
Dat wil overigens niet zeggen dat hij in geen enkel opzicht rekening hield met de cultuur en denkwijze van de Germanen. Indien nodig paste hij de christelijke praktijk aan de omstandigheden aan. Zo was het in de rooms-katholieke kerk van die dagen de gewoonte om volwassenen pas te dopen als ze grondig op de doop waren voorbereid. Dit paste echter niet bij de denkwijze van de Germanen en Bonifatius draaide de procedure om. Hij gebruikte de doop bij wijze van initiatierite en begon daarna pas met het christelijk onderricht. Het doel heiligde dus de middelen.
Bonifatius' verdienste voor de kerk ligt niet zozeer op theologisch als wel op organisatorisch vlak. In tegenstelling tot zijn Ierse vakbroeders, die veel waarde hechtten aan spiritualiteit en het voorleven van het geloof om heidenen voor het christendom te winnen, vond de Angelsaks Bonifatius dat het prille geloof van de Germanen een goed doortimmerde kerkelijke organisatie nodig had. Hij heeft die organisatie op poten gezet én nauw met Rome verbonden. Juist bij het opbouwen van die kerkelijke organisatie heeft Bonifatius zich in het politieke spel van die dagen moeten, en misschien ook wel willen, mengen. Zo zag hij er geen been in hem onwelgevallige kerkelijke concurrenten op synodes ook letterlijk te verketteren. Ook rekruteerde hij medewerkers bij voorkeur in zijn Angelsaksische vaderland en probeerde die op hoge posten te krijgen. Dit werd hem weer niet door Frankische kerkelijke en wereldlijke machthebbers in dank afgenomen. Met name de Frankische adel bemoeide zich graag met plaatselijke, kerkelijke besognes en probeerde zo zijn macht uit te breiden. Door ervoor te zorgen, dat bij bisschopbenoemingen alleen Rome het voor het zeggen kreeg, werd de invloed van de Franken kleiner en die van de paus in Rome groter.
In dit ijveren om de macht van de kerk van Rome te vergroten, past waarschijnlijk ook zijn laatste missioneringstocht naar Friesland. Hij wilde in dit gebied in elk geval de Frankische invloed tegengaan. Toen hij op pad ging naar die afgelegen streek, was hij al hoogbejaard. Hij moet dus nog straf van lijf en leden zijn geweest, anders had hij zo'n tocht niet kunnen volbrengen. In een uithoek van het te kerstenen gebied sneuvelde hij uiteindelijk in het harnas. Zoals we allemaal weten, is hij bij Dokkum vermoord. De geschiedenis heeft de Friezen deze moord in de schoenen geschoven. Er zijn echter historici die daaraan twijfelen. Een lezing wil dat Bonifatius vermoord is door als Friezen verklede huurmoordenaars, in opdracht van de bisschop van Keulen. Het zou dus ook kunnen dat hij het loodje heeft gelegd in een machtsstrijd tussen twee kerkelijke facties: de richting die de macht van Rome voorop stelde, en de richting die een sterke plaatselijke kerk voorstond.
Voor ons maakt dat echter weinig uit. Bonifatius is en blijft nauw met Nederland verweven, al was het alleen maar vanwege die mooie oude schoolplaat.
p.l.