Menu

FRANCISCUS VAN ASSISI, ging als eerste de dialoog met de Islam aan

 

'Il Poverello' werd hij genoemd, de 'kleine arme'. En dat was precies wat hij wilde zijn, Franciscus van Assisi (1182 - 1226), wel een van de meest bekende en populaire heiligen en missionarissen die de katholieke kerk kent.

franciscus van assisi, schilderij van He Qi uit de missie-zendingskalender 2004Hij sprak door zijn consequente pleidooi voor materiële armoede en geestelijke rijkdom zo tot de verbeelding van gelovigen dat er allerlei legenden rond zijn persoon zijn ontstaan. Je zou daardoor bijna denken dat hij niet echt bestaan heeft, louter legendarisch. Maar niets is minder waar. Hij was een man van vlees en bloed en zou de huidige wereld goede diensten kunnen bewijzen, nu de (fundamentalistische richting binnen de) islam en het christenlijk-humanistische westen zo met elkaar overhoop lijken te liggen. Vele mooie anekdotes over Franciscus staan opgetekend in de Fioretti (letterlijk 'Bloempjes'), een bloemlezing over gebeurtenissen in zijn leven. Daarvan speken zijn preken tot de vogels, tot zeevissen en zijn bekering van de wolf van Gubbio het meest aan.

Minder bekend, maar in onze tijd misschien wel richtingwijzender, is bloempje 24 dat Franciscus' bezoek aan de sultan van Babylonië vertelt. Het is natuurlijk in eerste instantie een verhaal over missie. Franciscus gaat naar het land van de Saracenen om ze te bekeren. Dat was niet zonder gevaar, want missionarissen werden meteen gedood. Maar het lot was hem gunstig gezind en hij kreeg van de sultan van Babylonië, onder de indruk van diens persoonlijkheid, toestemming om te prediken. Zoals de gewoonte was bij de volgelingen van Franciscus trokken zijn medebroeders er vervolgens telkens getwee�n op uit om het evangelie te verkondigen. De sultan zelf neemt het katholieke geloof overigens in eerste instantie niet aan, omdat hij bang is voor de gevolgen. Maar aan het eind van de vertelling, op zijn sterfbed, laat hij zich uiteindelijk toch dopen.

Tot zover lijkt het een gewone vertelling met een christelijke boodschap, zoals er zoveel zijn. Maar als je het afzet tegen de tijd waarin Franciscus leefde, is het een boodschap met een bijzonder tintje. Franciscus, in alle opzichten vernieuwer van een verstarde kerk, zoekt de dialoog en wil de ander, in dit geval de islamieten, laten kennismaken met het evangelie door de consequenties van de blijde boodschap zelf voor te leven. Hij wil het evangelie verkondigen, niet opdringen. En dat in een tijd waarin de christelijke wereld, de pausen voorop, juist de gewelddadige confrontatie zocht met de islamitische.

Vooral de naam van paus Innocentius III is met deze agressieve opstelling verbonden. In Vineam Domini, een brief aan (aarts)bisschoppen en abten, en de encycliek Quia Maior roept hij alle gelovigen op tot een nieuwe kruistocht. Dat zou dan de vijfde zijn. Je zou zo'n kruistocht in feite de christelijke pendant van de jihad kunnen noemen, de islamitische heilige oorlog die in de westerse pers tegenwoordig vaak te pas en te onpas wordt opgevoerd.
Innocentius grossierde overigens in kruistochten, want onder zijn geestelijke leiding hadden ook al de Moren in Spanje, de in zijn ogen ketterse Albigenzen in Zuid-Frankrijk en de heidense Pruisen aan de Oostzee de harde knoet van het christelijk fundamentalisme leren kennen: we brengen je onze, de enige echte, versie van het evangelie, of je wil of niet.
Van al dit soort 'heilig vuur' is in de geschriften van Franciscus niets terug te vinden. Hij gelooft niet in de harde hand, in het te-vuur-en-te-zwaard. Hij wil juist als Jezus door de wereld gaan, dat wil zeggen zoals hij Jezus ziet, als vredebrenger. En dit maakt Franciscus van Assisi zo bijzonder, juist ook afgezet tegen de tijd waarin hij leefde en waarin het kerkelijk establishment de christelijke wereld mobiliseerde tegen de ongelovigen. En juist hierom zou hij voor onze tijd een inspiratiebron kunnen zijn. Want dialoog tussen het westen en de islam lijkt meer nodig dan ooit. 
p.l.



 

Toegeschreven aan Franciscus

Heer,
maak mij tot het werktuig van uw vrede:
waar haat heerst, laat mij liefde brengen,
waar belediging is, vergeving,
waar tweedracht is, verzoening,
waar twijfel is, geloof,
waar wanhoop is, hoop,
waar droefheid is, vreugde (vrede)

Heer,
laat mij proberen te troosten
in plaats van getroost te worden
laat mij proberen te begrijpen
in plaats van begrepen te worden,
laat mij proberen te beminnen
in plaats van bemind te worden.
Want als wij geven, worden we rijk,
als we onszelf vergeten, vinden wij vrede,
als wij vergeven, krijgen wij vergiffenis,
als wij sterven,verwerven wij eeuwig leven.